Nasza Historia

O początkach założenia pałacu dworskiego w Rudołtowicach możemy niestety bardzo mało powiedzieć, źródła milczą na ten temat. Wnioski możemy wyciągać jedynie na podstawie istniejących reliktów oraz planów zachowanych w zbiorach kartograficznych Archiwum Książęcego w Pszczynie. Niestety są one późne, pochodzą bowiem z lat 80-tych XIX w. oraz wieku XX. W skład zespołu pałacowo parkowego znajdującego się przy południowymkrańcu wsi, wchodzą:

  • późnobarokowy pałac z II połowy XVIII w., częściowo przebudowany w II połowie XVIII w.
  • oficyna z przełomu XVIII/XIX w.
  • park krajobrazowy z II połowy XVIII w.
  • pozostałości zabudowy folwarcznej, spichlerz, kuźnia.

Istniejący pałac powstał, jak się przypuszcza, w drugiej połowie XVII w. być może w miejscu starszego  obiektu zniszczonego w czasie wojny 30-letniej, która pociągnęła za sobą znaczne zniszczenia w Pszczynie i okolicach. Inne źródła podają datę: rok 1752, kiedy to hr. Józef Zborowski na terenie wioski zbudował pałac. Jest to murowany, piętrowy obiekt, częściowo podpiwniczony. Układ wnętrza trzytraktowy, symetryczny.

Parter sklepiony, na piętrze sufity. Na zewnątrz, w przyczółku frontowym, kartusze z herbami Jastrzębiec (po lewej stronie herb Zborowskich z XIV w., złota podkowa zwrócona barkiem w dół, a między jej ramionami krzyż) i z prawej herb Ostoja (dwa złote półksiężyce, odwrócone od siebie i miecz srebrny ostrzem w dół, w polu czerwony; spotykany od XIV w. głównie w Małopolsce). Dach mansardowy, kryty miedzią.

Po 1752 roku mieszkańcami pałacu byli kolejni właściciele tutejszych dóbr rycerskich, a na początku XX w. Zarządcy księcia pszczyńskiego. Po akcji parcelacyjnej „Ślązak” obiekt znalazł się w rękach państwa. Początkowo zamierzano przeznaczyć go na cele szpitalne, ale w końcu urządzono w nim hotel dla „Junaków”, którzy pracowali przy regulacji koryta Wisły.

W czasie okupacji hitlerowskiej mieścił się tutaj ośrodek służby pracy dla Związku Niemieckich Dziewcząt.Po drugiej wojnie światowej pałac kolejno zajmowały: Uniwersytet Ludowy, prewentorium dla dzieci energetyków, Dom Wczasów Dziecięcych. Obecnie mieści się w nim nasza Placówka.

Późnobarokową, obecną formę nadano rezydencji w trakcie przebudowy w II- giej połowie XVIII. Z tego też czasu prawdopodobnie pochodzi park krajobrazowy, który został zakomponowany w oparciu o istniejący las grabowo- dębowo- lipowy.




Najstarszy z zachowanych planów pochodzi z 1867r. i umożliwia jedynie prawdopodobną lokalizację parku wśród dóbr rudołtowskich. Związany z częściową zmianą stosunków własnościowych w 1929r. zespół dokumentów przynosi informacje o całości terenów posiadanych przez Jana Henryka XV Księcia Pszczyny w Rudołtowicach, nie zawierają jednak szczegółów dotyczących granic i kompozycji parku w tym okresie.

Znacznie  więcej informacji wnoszą plany budowlane z lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Plan pochodzący z 1883 r. obejmuje folwark wraz z fragmentem parku otaczającym pałac. Obszar zespołu od południa, wschodu i zachodu ograniczały polne drogi /Felberg/ . Założenie było ogrodzone. Część gospodarcza oddzielona była od rezydencjonalnej główną wewnętrzną drogą komunikacyjną i ogrodzeniem. Omawiamy plan o układzie kompozycyjnym parku przynosi niewiele informacji. Dowiadujemy się jedynie, że od bramy prowadzącej na folwark przez podjazd przed frontową elewację pałacu w głąb parku prowadzi aleja przebiegająca wzdłuż linii północ-południe z niewielkim odchyleniem na zachód. Ogród warzywny znajduje się w obrębie folwarku, przy południowej granicy zespołu.

Kolejny  z  planów  pochodzi  z  okresu  I  wojny  światowej  i  jest praktycznie aktualizacją  wyżej  omówionego planu  z  1883r. W  związku z powstaniem drogi  określonej  jako  „Neue  Porfhausse” zostaje osuszony  i zasypany  staw znajdujący się  na  wschód  od  założenia. Likwidacja  stawu  pociąga w konsekwencji  zmianę  poziomu  wód gruntowych  co  zapewne  staje  się  przyczyną  budowy  nowego zbiornika, dotychczasowy  zostaje  rozebrany  do  poziomu  gruntu  i przykryty  płytą.  Jak  się  wydaje  wówczas  powstała  także  droga  łącząca  przez  park  pałac z przebiegającą  na wschód  od  niego  nową  szosą. Plany  ogólne  powiatu  pszczyńskiego  i śląska  z  drugiej  połowy  XIX  w. oraz pierwszej  połowy  XX  pozwalają  prześledzić  rozwój  dominium Rudołtowickiego  wraz  z  założeniem  pałacowo – parkowym.

    Najstarszy  z  planów , ilustruje  stan  w  okresie  lat  1863-67. Wówczas granica  parku  nie  była  jednoznacznie  zakreślona  i  raczej  jest  to  fragment terenu  zalesionego  pozostawiony  w  sąsiedztwie  pałacu.  Z  tego  okresu brak  też  jakichkolwiek  wzmianek  o  komponowanych  założeniach  zieleni, poza  parkiem  pałacowym  w  Pszczynie, na obszarze  dóbr  pszczyńskich.

Mapa sztabowa pochodząca z przełomu lat 1889/90 obrazuje przebieg alei parkowych, które tworzą kształt litery „V” opartej wierzchołkiem o elewacje frontową pałacu a ramionami zwróconą północnym narożom założenia. Istnieją przesłanki aby przypuszczać , że zakomponowanie przestrzenne parku mogło mieć miejsce w latach 1883 – 86 kiedy to w dominium przeprowadzono szereg prac inwestycyjnych.

    
      Mapa  w  skali  1:10 000 pochodząca  z  1929r. potwierdza  ten  układ  głównych  ciągów  alej,  przy  czym  uzupełnia  je informacją  o  sieci  podporządkowanych  im  ścieżek. Natomiast  pochodząca  z 1938  r. mapa  posiadłości  Księcia  Pszczyńskiego  na  Górnym  Śląsku potwierdza  znany  nam  już  ze  starszych  planów  stan  i  układ  kompozycji, a ponadto  informuje  o  powstaniu  drogi  łączącej  pałac  z  nową  szosą, niestety  jej  przebieg  jest  trudny  do  uchwycenia  ze  względu  na  małą czytelność  mapy .

PZN Centrum Edukacyjno - Leczniczo - Rehabilitacyjne dla Dzieci i Młodzieży w Rudołtowicach | 2020

Accessibility Toolbar